डुबल घराण्यातील स्त्रियांचे ऐतिहासिक योगदान

अशा या पराक्रमी घराण्यातील महिलांही हिकमती होत्या.त्यांनी डुबल घराण्याचा कारभार नेटाने चालवला. त्यासंदर्भातील अडीचशे वर्षापुर्विची काही ऐतिहासिक कागदपत्रे उजेडात आली आहेत.बाळोजी साळोखेंच्या पत्नी राणुबाई या घराण्यात मोठ्या असल्याने त्यांना आदराचे स्थान होते.बाळोजी हे नेहमी स्वारीवर असल्याने त्यांच्या अनुपस्थितीत राणुबाईनी डुबल घराण्याला मिळालेल्या देशचाैगुलकी या वतनासह अन्य सरंजामाचा कारभार पाहात.बाळोजींच्या निधनानंतर काहि काळ त्या हयात होत्या. शिवाजी साळोखे हे हुमणाबादच्या स्वारीवर गेले असता त्यांना स्वारी खर्चासाठी पैसे पाठवून दिले होते.राणुबाई ह्या घोडेस्वारीत पटाईत होत्या.त्यांची’ मैना’ नावाची घोडी होती.राणुबाईंची समाधी कराडच्या कृष्णानदीकाठावर आहे.

धुळगाव शाळेचे मुळ पुरूष सरदार अग्नोजी साळोखे -डुबल यांच्या पत्नी धाकट्या ताराबाई या धैर्यवान होत्या.सन १७५६-५७ च्या सुमारास अग्नोजींची मिरजेचे तत्कालीन किल्लेदार शिवाजी बल्लाळ जोशी ( माधवराव पेशव्यांचे सासरे) यांनी कपटाने हत्या केली.त्यानंतर ताराबाई या मिरजेत सती गेल्या.मिरजेच्या दक्षिणेस त्यांचे सतीमंदीर आजही पहावयास मिळते.
सरदार शिवाजी साळोखे यांच्या पत्नी कृष्णाबाई होत.त्यांचे पुत्र नाथाजी यांना दोन पत्नी होत्या. थोरल्या कोयनाबाई अाणि धाकट्या जोगाबाई उर्फ भागाबाई शिवाजी साळोखे – डुबल यांचा मृत्यू कर्णाटक स्वारीत तुंगभद्रेनजीक झाला.त्यावेळी त्यांचे पुत्र नाथाजी लहान होते.त्यामुळे शिवाजीच्यां दोघा पत्नींनीच सरंजामाचा कारभार पाहिला.या दोन्ही महिलांची अनेक पत्रे उपलब्ध आहेत.पतीच्या स्वारीत कराड आणि गुंडेवाडीहुन कोयनाबाईनी हत्ती पाठविल्याच्या नोंदी या पत्रात आहेत.कराड आणि गुंडेवाडी येथील सरंजामाच्या वसुलीचा कारभार त्यांनी मोठ्या हिकमतीने केला.
डुबल घराण्यातील या स्त्रियांचे ऐतिहासिक योगदान आजवर दुर्लक्षीतच राहिले आहे.

त्यांच्यासंदर्भात ऐतिहासिक कागदपत्रे उजेडात आणण्याचे काम मिरज इतिहास संशोधन मंडळाचे अभ्यासक मानसिंगराव कुमठेकर यांनी केले आहे.त्यांना डुबल घराण्यातील वंशजांचे याकामी सहकार्य लाभले आहे.

माहिती साभार – History of Maratha Sardar Family

Adv Vishal Barge Inamdar